Ο Τρύγος του Σαμιακού Οίνου τα παλαιότερα χρόνια – Από το αμπέλι στη παραλαβή
Ο Τρύγος του Σαμιακού Οίνου τα παλαιότερα χρόνια – Από το αμπέλι στη παραλαβή
Η διαδικασία του τρυγητού στη Σάμο, ήταν κοπιαστική αλλά και αφορμή κοινωνικοποίησης και συνεργασίας. «Χίλια γουμάρια» ήταν η κυρίαρχη ευχή που ακουγόταν. Ανταπαντούσαν οι δεχόμενοι τις ευχές με το «τα μ’ σά θ’ κά σ» ή «χίλιες ευχές να σ’ ακλουθάνι».
Όλοι σκυμμένοι έκοβαν και οι κουβαλητάδες, τρέχοντας ανάμεσα στα κλήματα, άδειαζαν τα κοφίνια. Ο πιο έμπειρος απ’ όλους διάλεγε τα πιο ώριμα σταφύλια για να μπουν κάτω-κάτω στα σακιά, για να «βγει ο βαθμός καλός».
Όταν το «γομάρι» (φορτίο) ήταν έτοιμο, φόρτωναν για την πρώτη μεταφορά στη Σταφυλοδόχο. Ο αμπελουργός φώναζε στον αγωγιάτη «τα μάτια σ’ τέσσιρα, μη χάσουμι το γράδο». ( Ένα γομάρι ήταν 133 κιλά και 14 βαθμούς.)
Στην παραλαβή των σταφυλιών, ο προϊστάμενος συντόνιζε την όλη διαδικασία. Εργάτες πηγαινοέρχονταν κουβαλώντας εργαλεία, κυλώντας βαρέλια για το μούστο, χωνιά και πλάστιγγες. Τα ζώα φορτωμένα με τον πολύτιμο καρπό συνωστίζονταν, σχηματίζοντας μεγάλη ουρά. Ξεκινούσαν και οι γκρίνιες από τους αγωγιάτες που ήθελαν να γυρίσουν για να πάρουν το επόμενο «αγώι».
Όταν ερχόταν η σειρά, ξεφορτώνονταν τα σταφύλια στην πλάστιγγα. Ο ζυγιστής ανεβοκατεβάζοντας τα «ζύγια» με γρήγορες κινήσεις. Τα ζύγιζε και φώναζε δυνατά όνομα και κιλά για να ακούσει ο «γραφιάς». Μετά, τα άδειαζαν με προσοχή να μην σκορπίσει η «κατσούλα» (τα ώριμα).
Ένας εργάτης έπαιρνε με μια «πιρούνα» σταφύλια και τα έβαζε στο «μαστέλλο», ένα ξύλινο δοχείο για να «τα πατήσει». Με γρήγορες κινήσεις έλειωνε τα σταφύλια, τα έστυβε καλά και το μούστο τον έβαζε στον «τσούκο», ένα σκεύος με μια σίτα στη μέση σα σουρωτήρι, το ανακάτευε και γέμιζε το «γράδο».
Ο «γραδαρ’στής» έβγαζε το γράδο και φώναζε το βαθμό. Αν δε συμφωνούσαν για το βαθμό γραδάριζαν έως και τρεις φορές κι έπαιρναν το μέσο όρο. Όλα αυτά τα στοιχεία τα κατέγραφε ο γραφιάς και έκοβε την απόδειξη παραλαβής.
Τις αποδείξεις παραλαβής, τις συγκέντρωνε κάθε παραγωγός, για να συμφωνήσει αργότερα με το Συνεταιρισμό.
Τα σταφύλια από την παραλαβή των σταφυλοδόχων κάθε χωριού, φορτώνονταν σε φορτηγά για το Οινοποιείο της Ένωσης στο Μαλαγάρι. Το ίδιο και ο μούστος από τις δεξαμενές όπου μαζευόταν, έμπαινε σε μεγάλα βαρέλια που μεταφέρονταν στο οινοποιείο το συντομότερο δυνατό, ώστε να μην ξεκινήσει ο βρασμός.
Τα μονοπάτια στα χωριά από όπου γινόταν η μεταφορά ήταν λιθόστρωτα και στενά, οπότε χωρούσε να περάσει ένα και μόνο γαιδουράκι. Προτεραιότητα φυσικά είχαν τα φορτωμένα, γι’ αυτό οι αγωγιάτες μπαίνοντας στα στενά, φώναζαν για να κάνουν στην άκρη οι ξεφόρτωτοι.
Όταν με το καλό τελείωνε ο τρύγος, άρχιζαν οι υπολογισμοί σχετικά με το αν πήγε καλά η χρονιά. Ατελείωτες οι συζητήσεις στα καφενεία και αναλύσεις επί αναλύσεων. Πήγαιναν τις αποδείξεις παραλαβής στο Συνεταιρισμό για να συμφωνήσουν στις ποσότητες και η αναμονή για την προκαταβολή, που δινόταν γύρω στα Χριστούγεννα, αποτελούσε το «γεγονός» της χρονιάς!