Οινική Διαδρομή Βαθέος – Μαλαγάρι Σάμου
Με αρχή από το παλαιό λιμάνι Βαθέος και το πέτρινο κτίριο του Τελωνείου που βρίσκεται δίπλα στο Λιμεναρχείο Σάμου, ο επισκέπτης μπορεί να ξεκινήσει την περιήγησή του στην ιστορική διαδρομή του σαμιακού οίνου. Από εκεί και σε απόσταση 850 μέτρων επί της παραλιακής λεωφόρου της Σάμου βρίσκεται το νεοκλασικό κτίριο της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης. Εκεί, φυλάσσονται σημαντικά ιστορικά έγγραφα και βιβλία με αναφορές στο σαμιακό οίνο, διαχρονικά. Από τη Βιβλιοθήκη, με κατεύθυνση προς την κεντρική πλατεία Πυθαγόρα («πλατεία με το λιοντάρι» όπως την ονομάζουν οι ντόπιοι), μπορεί κανείς να δει το κτίριο που στεγαζόταν παλιά το «Γερμανικό Προξενείο» και στον πρώτο όροφο κτιρίου που βρίσκεται στη δεξιά πλευρά της πλατείας και στο ισόγειο λειτουργεί καφετέρια, ήταν τα πρώτα γραφεία του Συνεταιρισμού της Σάμου.
Οινική Διαδρομή Βαθέος – Μαλαγάρι Σάμου
Με κατεύθυνση προς το κτίριο της Περιφερειακής Διεύθυνσης Σάμου (μέσω οδών Πασχάλη και Σβορώνου) σε απόσταση 300 περίπου μέτρων, βρίσκεται το μοναδικό στη Σάμο πολυγωνικό κτίριο που στεγάζονται τα Γενικά Αρχεία του Κράτους (κτίριο παλαιών «Φυλακών Σάμου»). Εκεί φυλάσσονται σημαντικά ντοκουμέντα από το σύνολο της οινικής ιστορίας και της επίδρασης του σαμιακού οίνου στην κοινωνική, πολιτιστική και οικονομική ζωή της Σάμου.
Σε απόσταση περίπου 2,5 χιλιομέτρων (με όχημα) και κατεύθυνση την έξοδο της πόλης βορειοδυτικά προς την περιοχή «Μαλαγάρι», όπου λειτουργεί πλέον ο σύγχρονος επιβατικός λιμένας Σάμου, ο επισκέπτης μπορεί να εντοπίσει τις εγκαταστάσεις του Οινοποιητικού Συνεταιρισμού της Σάμου, τις παλιές «ταβέρνες» (κτίρια αποθήκευσης οίνου), τα σημεία φόρτωσης και εκφόρτωσης στο λιμάνι και το μείζονος ιστορικής σημασίας, Μουσείο Σαμιακού Οίνου.
Από εκεί, με όχημα, σε απόσταση περίπου 2 χιλιομέτρων μπορεί ο επισκέπτης να βρεθεί στον παραδοσιακό οικισμό Άνω Βαθέος. Με στάθμευση του οχήματος στην περιοχή «Ποταμάκι», μπορεί κανείς να περιηγηθεί στα στενά σοκκάκια του οικισμού, να δει τις αναπαλαιωμένες προσόψεις των γραφικών σπιτιών και να βρεθεί στην περιοχή του Δημοτικού σχολείου Άνω Βαθέος, όπου βρίσκεται και το παλαιό κτίριο του Οινοποιητικού Συνεταιρισμού Άνω Βαθέος. Στον οικισμό αξίζει κανείς να επισκεφθεί το θέατρο του «Άη Γιαννάκη» με τη μαγευτική αμφιθεατρική θέα στο λιμάνι και να κάνει για μια μικρή στάση αναψυχής σε κάποια από τα παραδοσιακά καφενεία.
Οινοποιείο ΕΟΣ Σάμου, Μαλαγάρι
Ο Ενιαίος Οινοποιητικός Αγροτικός Συνεταιρισμός Σάμου είναι ένας από τους παλαιότερους συνεταιρισμούς της Ελλάδας και συγκαταλέγεται μεταξύ των 10 μεγαλύτερων οινοποιείων της χώρας μας. Ιδρύθηκε το 1934 μετά από κινητοποίηση των αμπελουργών του νησιού. Είναι, πιθανότατα, μεταξύ των πρώτων χρονικά οινικών συνεταιρισμών της Ελλάδος και αποτελεί τον βασικότερο φορέα διαχείρισης της σταφυλικής παραγωγής του νησιού.
Ταβέρνες στον Εμπορικό Λιμένα Μαλαγαρίου Σάμου
Με κατεύθυνση βορειοδυτική από την πρωτεύουσα, προς την περιοχή «Μαλαγάρι», όπου λειτουργεί πλέον ο σύγχρονος επιβατικός λιμένας, ο επισκέπτης μπορεί να εντοπίσει τις παλιές «ταβέρνες».
Οι «ταβέρνες» ήταν μεγάλες πέτρινες αποθήκες κρασιού που χτίστηκαν κατά τον 19ο αιώνα για την εξυπηρέτηση αποθήκευσης και εμπορίας οίνου.
Πρόκειται για ογκώδη κτίρια με κεραμοσκεπές, ύψους περίπου 6 μέτρων, που διατηρούνται σε καλή κατάσταση. Τα παράθυρα στα υψηλότερα σημεία τους εξασφάλιζαν συνθήκες για την καλύτερη συντήρηση του σαμιακού οίνου. Τα κτίρια αυτά ανήκαν σε οινεμπόρους κατά κύριο λόγο, αλλά μετά την ίδρυση της «Ενώσεως Οινοποιητικών Συνεταιρισμών») περιήλθαν στην ιδιοκτησία της.
Κάποια από αυτά μετατράπηκαν σε χώρους αποθήκευσης και φορτοεκφόρτωσης οίνου, στο κατάστημα γεωργικών ειδών και στο Μουσείο Σαμιακού Οίνου.
Μαυρογένειος Σχολή, Μαλαγάρι
Η Μαυρογένειος Επαγγελματική Σχολή ήταν επαγγελματικό εκπαιδευτήριο το οποίο ιδρύθηκε το 1902 στο Μαλαγάρι της Σάμου. Ονομάσθηκε έτσι από τον Αλέξανδρο Μαυρογένη, τον τότε Ηγεμόνα της Σάμου. Πρόκειται για ένα ιστορικό εκπαιδευτήριο, παρακείμενο του καταστήματος Γεωργικών ειδών στο Μαλαγάρι.
Η Σχολή ήταν χωρισμένη σε δύο τμήματα, τη «Σχολή Αρρένων» που εκπαίδευε σε τεχνικά επαγγέλματα και τη «Σχολή θηλέων» με τμήματα ραπτικής, κεντήματος, ταπητουργίας και υφαντουργίας.
Το κτίριο εγκαταλείφθηκε το Σεπτέμβριο του 2003 και μένει αναξιοποίητο.
Μουσείο Οίνου
Το Μουσείο Σαμιακού Οίνου στεγάζεται σε ένα εμβληματικό πέτρινο κτίριο του 19ου αιώνα, το οποίο λειτουργούσε πριν την ίδρυση της «Ενώσεως Οινοποιητικών Συνεταιρισμών» ως οιναποθήκη, και αργότερα ως βαρελοποιείο. Βρίσκεται στο ύψος του κόμβου προς λιμένα Μαλαγαρίου.
Το κτίριο μετατράπηκε σε Μουσείο το 2005 και έκτοτε φιλοξενεί σημαντικά εκθέματα που προσδιορίζουν το σαμιώτικο κρασί: αμπελώνες με γηγενή κλήματα που φύονται σε αεριζόμενες προθήκες, ληνούς και υπολήνια, εργαλεία και σκεύη της αμπελοκαλλιέργειας, της οινοποίησης και της παλαίωσης, καθώς και τεράστιες ξύλινες οινοδεξαμενές του περασμένου αιώνα.
Σημείο Φόρτωσης Κρασιού για τη Γαλλία – Περιοχή Μαλαγάρι
Το λιμάνι του Μαλαγαρίου στη Σάμο βρίσκεται στον δυτικό μυχό του μεγάλου βορειοανατολικού φυσικού κόλπου Βαθέος. Χαρακτηρίζεται ως εμπορικός λιμένας καθώς εκεί προσεγγίζουν πλέον τα πλοία της γραμμής σύνδεσης της Σάμου με την ηπειρωτική Ελλάδα καθώς και τα εμπορευματικά. Το παλαιό λιμάνι, που ξεκίνησε να διαμορφώνεται κατά την περίοδο της Ηγεμονίας με επιχωματώσεις στο ανατολικό μέρος του κόλπου, χρησιμοποιείται την τελευταία δεκαετία μόνο για συνδέσεις με την Τουρκία.
Ηγεμονικός Κήπος, Σάμος
Ο «Ηγεμονικός Κήπος» ξεκίνησε να δημιουργείται το 1898 και αποτελεί από τότε μέχρι σήμερα σημείο συνάντησης, συζητήσεων και αναψυχής της κοινωνίας της Σάμου. Ο κήπος είχε την περίοδο της Ηγεμονίας «κοσμοπολίτικο» χαρακτήρα με δέντρα και φυτά από διάφορες χώρες καθώς και ζωολογικό κήπο. Στο κέντρο αυτού, ήταν χτισμένος ο ναός του Αγίου Σπυρίδωνα, ο οποίος αργότερα μεταφέρθηκε στο σημείο που είναι μέχρι σήμερα, έναντι του Δημαρχείου.
Η άνθιση της αμπελοκαλλιέργειας οδηγούσε τους Ηγεμόνες αλλά και τους «βουλευτές» των Σαμίων να λαμβάνουν αποφάσεις που σχετίζονται με την πορεία της εμπορικής διακίνησης του σαμιακού οίνου, με εκατοντάδες «προπαρασκευαστικές» συζητήσεις να διεξάγονται στον χώρο αυτό.
Συνεταιρισμός Άνω Βαθέος
Από την παραλιακή της Σάμου, με όχημα, σε απόσταση περίπου 2 χιλιομέτρων μπορεί ο επισκέπτης να βρεθεί μέσω της οδού Νεαπόλεως, στον παραδοσιακό οικισμό Άνω Βαθέος. Με στάθμευση του οχήματος στην περιοχή «Ποταμάκι», μπορεί κανείς να περιηγηθεί στα στενά σοκάκια του οικισμού, να δει τις αναπαλαιωμένες προσόψεις των γραφικών σπιτιών και να βρεθεί στην περιοχή του Δημοτικού σχολείου Άνω Βαθέος, όπου βρίσκεται και το παλαιό κτίριο του Οινοποιητικού Συνεταιρισμού Άνω Βαθέος. Το κτίριο στέγαζε τα γραφεία του Συνεταιρισμού έως και το 2016, οπότε και εγκαταλείφθηκε. Σήμερα έχει πωληθεί σε ιδιώτη.
Βουλή Σαμίων (νυν δημαρχείο)
Το κτίριο της «Βουλής των Σαμίων» όπου σήμερα στεγάζεται το Δημαρχείο Ανατολικής Σάμου κτίσθηκε κατά το διάστημα 1898 -1901. Η αρχική οικοδομή στηρίχθηκε σε σχέδια του μηχανικού της Ηγεμονίας Ευσταθιάδη, συνταγμένα το 1898 και επικυρωμένα από τον τότε Ηγεμόνα, Στέφανο Μουσούρο. Αποτελεί εξαιρετικό δείγμα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής του 19ου αιώνα, με έντονες αρχιτεκτονικές επιρροές από τον κορυφαίο αρχιτέκτονα Έρνεστ Τσίλερ. Το κτίριο χρησιμοποιήθηκε ως Βουλευτήριο και τόπος συνεδριάσεων της γενικής Συνέλευσης μέχρι το 1912 -1914. Μετά την Ένωση της Σάμου με την Ελλάδα, το Βουλευτήριο ξεκίνησε να χρησιμοποιείται ως Δημαρχείο κάτι που ισχύει ως σήμερα, ενώ για ένα διάστημα στα κάτω γραφεία στεγαζόταν το Αρχειοφυλάκειο. Ιστορικές αποφάσεις που σχετίζονται με την παραγωγή, οινοποίηση και εμπορία του σαμιακού οίνου, έχουν ληφθεί στο κτίριο αυτό.
Πασχάλειο Αρχαιολογικό Μουσείο
Πρόκειται για το παλαιό κτίριο του Αρχαιολογικού Μουσείου Σάμου, το οποίο ονομάζεται «Πασχάλειον Αρχαιοφυλάκειον» το οποίο χτίστηκε το 1912 και φιλοξενεί σημαντικά ευρήματα ανασκαφών από το Ηραίο της Σάμου όπως αγάλματα, αγγεία, αφιερώματα από χαλκό, ελεφαντόδοντο, ξύλο κ.λπ.) καθώς και πήλινα αγγεία και σκεύη, κρατήρες και αμφορείς που αφορούν στη χρήση, αποθήκευση και μεταφορά του σαμιακού οίνου.
Αρχαιολογικό Μουσείο Βαθέος Σάμου
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Σάμου βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, παραπλεύρως του Δημαρχείου και στεγάζεται σε δύο κτήρια, το «Πασχάλειο» (παλαιό Μουσείο) και το σύγχρονο. Διαθέτει συλλογές όλων των εποχών, αλλά κυρίως της αρχαϊκής περιόδου. Στεγάζει τη γλυπτοθήκη του μουσείου, με σημαντικά δείγματα αρχαϊκής περιόδου. Ένα από τα σημαντικότερα εκθέματα είναι ο περίφημος «Κούρος» της Σάμου εξαιρετικής γλυπτικής, ύψους περίπου 5,5 μέτρων που ανακαλύφθηκε στην αρχαιολογική ανασκαφή του Ηραίου.
Στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Σάμου μπορείτε να εντοπίσετε σημαντικά ευρήματα που σχετίζονται με το σαμιακό οίνο ανά τους αιώνες, όπως διάφορα αγγεία και αμφορείς, ανάγλυφα με αναπαραστάσεις συμποσίων, θραύσματα αγγείων με απεικονίσεις σχετικά με το αμπέλι και άλλα.
Γενικά Αρχεία Κράτους, Σάμος
Τα Γενικά Αρχεία του Κράτους στεγάζονται κοντά στο κτίριο της Περιφερειακής Διεύθυνσης Σάμου. Ο επισκέπτης μπορεί να πάει εκεί μέσω των οδών Πασχάλη και Σβορώνου. Είναι το μοναδικό στη Σάμο πολυγωνικό κτίριο, με εσωτερικό αύλειο χώρο, που λειτουργούσε παλαιότερα ως κτίριο των «Φυλακών Σάμου». Αποτελούν εξέλιξη του Δημοσίου Αρχειοφυλακείου Σάμου που ιδρύθηκε το 1882.
Στα Γ.Α.Κ. Σάμου μπορεί ο επισκέπτης να βρει συλλογές του 17ου, 18ου και 19ου αιώνα, τα αρχεία της Ηγεμονικής περιόδου της Σάμου(1834-1912) αλλά και νεότερα (19ος -21ος αιώνας). Στα αρχεία αυτά, έχουν εντοπιστεί σημαντικά έγγραφα που σχετίζονται με την καλλιέργεια και την εμπορία του σαμιακού οίνου, αλλά και την επίδρασή του στην κοινωνική, ιστορική και οικονομική εξέλιξη του νησιού.
Παλαιά γραφεία συνεταιρισμού, Πλατεία Πυθαγόρα
Μετά την ίδρυση της Ενώσεως Οινοποιητικών Συνεταιρισμών Σάμου το 1934 ενοικιάστηκε ο χώρος στον πρώτο όροφο νεοκλασσικού κτιρίου στην Πλατεία Πυθαγόρα με είσοδο από την πλευρά του εσωτερικού δρόμου (οδός Κανάρη). Λειτουργούσε ως «γραφεία της Ενώσεως» για διοικητικές εργασίες μέχρι τις αρχές του 1990 που μεταφέρθηκαν τα γραφεία στο ιδιόκτητο κτίριο του Συνεταιρισμού, στην περιοχή Μαλαγαρίου. Σήμερα, ο όροφος χρησιμοποιείται για τις συνεδριάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Ανατολικής Σάμου.
Γερμανικό Προξενείο, Πλατεία Πυθαγόρα, Σάμος
Το γερμανόφωνο Προξενείο στη Σάμο εγκαθιδρύθηκε από τα μέσα του 1.700 ως «Προξενείο της Γερμανικής Αυτοκρατορίας» στην αρχή και είχε Γερμανό πρόξενο. Η λειτουργία του συνεχίστηκε μέχρι και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν την ανέστειλε μέχρι και τη δεκαετία του ΄60. Tότε, ξεκίνησε να λειτουργεί εκ νέου με σκοπούς κυρίως εμπορικούς που σχετίζονται με τις εξαγωγές σαμιακού οίνου. Στεγαζόταν σε κτίριο επί της πλατείας Πυθαγόρα, με προξένους Γερμανόφωνους Σαμιώτες.
Βιβλιοθήκη Σάμου, Σάμος
Η Δημόσια Κεντρική Ιστορική Βιβλιοθήκη Σάμου ήταν κατά το παρελθόν το αρχοντικό του πλούσιου ξυλέμπορου Μιλτιάδη Γεωργίου (χτισμένη το 1893), ο οποίος το κληροδότησε με τη διαθήκη του στο Δήμο της Σάμου για τη δημιουργία βιβλιοθήκης. Στη συλλογή της βιβλιοθήκης περιλαμβάνονται βιβλία, εκδόσεις και τεκμήρια (χειρόγραφα, εφημερίδες και περιοδικά,φύλλα Εφημερίδας της Κυβέρνησης) που σχετίζονται με το σαμιακό οίνο, την παραγωγή, την οινοποίηση, και την εμπορία του.
Τελωνείο λιμένος Βαθέος, Σάμου
Στην περιοχή του παλαιού λιμανιού Βαθέος, δίπλα στο Λιμεναρχείο Σάμου βρίσκεται το πέτρινο κτίριο του Τελωνείου από όπου ο επισκέπτης μπορεί να ξεκινήσει την περιήγησή του στην ιστορική διαδρομή του σαμιακού οίνου, καθώς από εκεί, ακόμη και κατά την περίοδο της Ηγεμονίας της Σάμου (από τα μέσα περίπου του 19ου αιώνα) διεξάγονταν όλες οι εισαγωγές και εξαγωγές εμπορευμάτων. Μετά την Ένωση της Σάμου με την Ελλάδα, επιτεύχθηκε τελωνειακή ένωση, καθώς επισημάνθηκε η ανάγκη να καταργηθούν οι δασμοί εξαγωγής προς την Ελλάδα, με σκοπό να γίνουν ανταγωνίσιμα τα σαμιώτικα προϊόντα, κυρίως το κρασί.
Γεωργικό Κατάστημα και Οινοποιητικές εγκαταστάσεις στο Μαλαγάρι
Λίγο πριν τον κυκλικό κόμβο που οδηγεί στον επιβατικό λιμένα Μαλαγαρίου, στην αριστερή πλευρά της παραλιακής λεωφόρου της Σάμου εκτείνονται οι ιδιόκτητες οινοποιητικές εγκαταστάσεις του Συνεταιρισμού. Πρόκειται για μια σειρά επάλληλων κτιρίων με χρήση παραλαβής, επεξεργασίας, οινοποίησης, εμφιάλωσης, παλαίωσης, αποθήκευσης και εμπορικής διακίνησης του σαμιακού οίνου.
