Η σαμιακή αγγειοπλαστική και η κούπα του Πυθαγόρα

 Σύμφωνα με την προφορική παράδοση της Σάμου, η αγγειοπλαστική τέχνη αναπτύχθηκε πρώτα στους Μαυρατζαίους αλλά ευδοκίμησε στους Κουμαραδαίους. Η Σάμος, όπως και όλα τα νησιά του Αιγαίου, δέχθηκε την επίδραση των αγγειοπλαστικών εργαστηρίων της Μικράς Ασίας, κυρίως του Τσανάκ Καλέ και της Κιουτάχειας.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 άρχισε η παραγωγή ειδών αγγειοπλαστικής, όχι με χρηστικούς, αλλά με διακοσμητικούς σκοπούς. Στο πλαίσιο αυτό ιδρύθηκαν αγγειοπλαστικά εργαστήρια στους Κουμαραδαίους, με κυριότερα εκείνα του Τιμολέοντα Χατζηλαγού και του Θ. Κληρονόμου. Το ιδιαίτερο ενδιαφέρον που παρουσιάζει το εργαστήριο της οικογένειας Κληρονόμου, έγκειται στο γεγονός ότι η παραγωγή του προσανατολίστηκε προς την φολκλοριστική αναπαραγωγή των παλαιότερων παραδοσιακών μορφών.

Στα εργαστήρια αυτά παράγεται και η περίφημη κούπα του Πυθαγόρα, που χρησίμευε για την πόση του κρασιού.

Αγγειοπλαστείο Κουμαραδαίων

Η κούπα του Πυθαγόρα

Θεωρείται εφεύρεση του Πυθαγόρα που ήθελε να διδάξει τους μαθητές του την αναγκαιότητα τήρησης του μέτρου στις ζωές τους. Λέγεται και «κούπα του Δικαίου» γιατί εκφράζει τις βασικές αρχές του δικαίου (της ύβρεως και της νέμεσης). Όταν το μέτρο ξεπεραστεί (ύβρις) δεν χάνονται μόνο όσα ξεπέρασαν το όριο αλλά και όσα έχουν αποκτηθεί μέχρι τότε.

Στην κεντρική στήλη υπάρχει μία τρύπα η οποία επικοινωνεί με την τρύπα που υπάρχει στο κάτω μέρος της κούπας μέσω ενός σωλήνα. Το σχήμα του σωλήνα μπορούμε να το παρομοιάσουμε σαν ένα καλαμάκι το οποίο το έχουμε λυγίσει πάρα πολύ. Όσο η κούπα γεμίζει με κρασί παράλληλα γεμίζει και ο σωλήνας που βρίσκεται εντός της στήλης. Το ύψος του κρασιού είναι το ίδιο λόγω της αρχής των συγκοινωνούντων δοχείων. Η πίεση στην ελεύθερη επιφάνεια του κρασιού είναι ίση με την ατμοσφαιρική πίεση (patm), όση είναι και η πίεση στην τρύπα του κάτω μέρους του ποτηριού. Όταν όμως το ύψος του ποτηριού περάσει το ύψος του σωλήνα, τότε σταματάει η λειτουργία των συγκοινωνούντων δοχείων και υπάρχει διαρροή από το κάτω μέρος του ποτηριού μέχρι να αδειάσει το ποτήρι.