Η οινική αυτή διαδρομή, γίνεται με τα πόδια. Προτεινόμενη αφετηρία ο Μητροπολιτικός ναός Αγ. Νικολάου της Σάμου, από όπου ο επισκέπτης μπορεί να δει τα σημεία ενδιαφέροντος. Πρόκειται για μια εύκολη και ενδιαφέρουσα κυκλική διαδρομή μέσα στην πόλη, μήκους περίπου 2 χιλιομέτρων.
Η χριστιανική εκκλησία χρησιμοποιεί το σαμιακό οίνο ανελλιπώς στις τελετουργίες της, ειδικότερα στην «θεία ευχαριστία» με την «αγία μετάληψη». Ο «Άγιος Τρύφωνας» αποτελεί τον προστάτη Άγιο των αμπελουργών. Σε όλες τις εικόνες του ο Άγιος εμφανίζεται με το ειδικό μαχαιράκι των αμπελουργών («κατσούνι») και πολλά εκκλησάκια έχουν χτιστεί προς τιμή του στις αμπελοοινικές ζώνες της Σάμου. Η ημέρα γιορτής του σηματοδοτεί την έναρξη του κλαδέματος για την αμπελοκαλλιέργεια στη Σάμο.
Ο Σαμιακός οίνος και οι θρησκευτικές κοινότητες της Σάμου
Σύμφωνα με τη μαρτυρία της τελευταίας ηγουμένης του Τάγματος του Αγ. Ιωσήφ στη Σάμο, αδελφής Μικελίνας, στον βομβαρδισμό της πρωτεύουσας κατά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο από τους Γερμανούς, το κρασί από τα υπόγεια της Καθολικής Εκκλησίας έρρεε στο λιμάνι, αλλάζοντας ως και το χρώμα της θάλασσας.
Το σαμιώτικο μοσχάτο κρασί ως και σήμερα, τροφοδοτεί τις Καθολικές Αποστολές σε διάφορες χώρες, αν και σαφώς σε μικρότερες ποσότητες.
Τέλος, η ισχυρή κοινότητα Εβραίων εμπόρων που υπήρχε στην πόλη της Σάμου εμπορευόταν για πολλά χρόνια σαμιακό οίνο, ενώ, την τελευταία διετία οίνοι με πιστοποιήσεις Kosher/Mevushal παράγονται από το Συνεταιρισμό της Σάμου για τις Εβραϊκές κοινότητες.
Καθολική Εκκλησία, Σάμος
H Καθολική Μονή Κοίμησης και Μετάστασης της Θεοτόκου (ή «Φραγκοκλησιά» όπως την ονομάζουν οι ντόπιοι κάτοικοι), χτίστηκε το 1901 και βρίσκεται σε ένα μεγαλοπρεπές κτήριο, επί της παραλιακής λεωφόρου της Σάμου. Το κτήριο αυτό έως και το 1970 λειτουργούσε ως Μοναστήρι των «μοναχών της Ιεραποστολής της Αφρικής», αλλά και ως ενοριακός Ναός.
Με βάση τα ιστορικά στοιχεία, η Καθολική Κοινότητα της Σάμου, πριν την δημιουργία της «Ένωσης Οινοποιητικών Συνεταιρισμών Σάμου» και την (αναγκαστική τότε) οινοποίηση και εμπορία του προϊόντος μέσω αυτής, είχε το ρόλο τροφοδότη και διακινητή γλυκού κρασιού για τις ανάγκες της Καθολικής Εκκλησίας σε Ιταλία, Αφρική και αλλού.
Είναι ζωντανές ακόμη οι μνήμες των παλιών κατοίκων της Σάμου αλλά και καθολικών ιερέων από τα υπόγεια της «Καθολικής Εκκλησίας», τα οποία ήταν γεμάτα με χτιστές δεξαμενές σαμιακού οίνου αλλά και υπερμεγέθη ξύλινα βαρέλια, το καθένα από τα οποία έφερε «οικόσημα» Καρδιναλίων.
Η «Καθολική Εκκλησία» σήμερα ανήκει σε ιδιώτες και υπάγεται θρησκευτικά στην Καθολική Αρχιεπισκοπή Νάξου. Το κτίριο παρουσιάζει σημαντικές διαβρώσεις.
Καθολικό Μοναστήρι – Οικοτροφείο Saint Josef
Στην οδό Άρεως 2 και Μανώλη Καλομοίρη (σε δρόμο παράλληλο με την παραλιακή λεωφόρο Σάμου) συναντάμε ένα επιβλητικό κτίριο, με υψηλούς τοίχους περίφραξης σε χρώμα ώχρας. Πρόκειται για το εκπαιδευτικό ίδρυμα της Γαλλικής Σχολής Καλογραιών (Σχολή Saint Joseph) με πλούσια ιστορία, που άρχισε να λειτουργεί το 1901.
Η Σχολή δεχόταν παιδιά από τη Σάμο αλλά και γειτονικά νησιά ενώ λειτουργούσε και ως οικοτροφείο. Η διδασκαλία των γαλλικών ήταν πολύτιμη τότε. Πολλά παιδιά ήρθαν σε επαφή με το βιβλίο και αγάπησαν το διάβασμα χάρη στις καλόγριες του Τάγματος του Αγίου Ιωσήφ.
Η Σχολή Saint Joseph και το Οικοτροφείο Σάμου έπαψαν να λειτουργούν το 1971 . Το κτίριο έχει εγκαταλειφθεί αλλά διατηρείται σε οριακά καλή κατάσταση.
Μητρόπολη Σάμου, Ναός Αγ. Νικόλαου
Ο Μητροπολιτικός ναός του Αγίου Νικολάου στην πρωτεύουσα της Σάμου είναι η μητροπολιτική εκκλησία της πόλεως και ο Άγιος Νικόλαος θεωρείται ο πολιούχος. Η πρόσβαση στο ναό γίνεται μέσω της κάθετης οδού στην παραλιακή λεωφόρο της Σάμου, 25ης Μαρτίου, είτε από την κεντρική πλατεία Θεμ. Σοφούλη μέσω της ομώνυμης οδού (Αγ. Νικολάου).
Ο ιστορικός αυτός ναός ανεγέρθηκε στα μέσα περίπου του 19ου αιώνα στη θέση ομώνυμου εξωκλησιού, το οποίο χρονολογείτο από το 1779 και ήταν μετόχι της Ιεράς Μονής Αγίας Ζώνης Βλαμαρής Σάμου. Είναι τρίκλιτη βασιλική με τρούλο. Ανακαινίσθηκε το 1857 και εξωτερικά κοσμείται με καλαίσθητο μαρμάρινο κωδωνοστάσιο. Στο εσωτερικό του ξεχωρίζει το μαρμάρινο τέμπλο του ιερού, το οποίο φιλοτέχνησε ο μαρμαρογλύπτης Νικόλαος Περάκης από την Τήνο, καθώς και ο ξυλόγλυπτος και επιχρυσωμένος αρχιερατικός θρόνος και άμβωνας. Η εφέστιος εικόνα του αγίου αποτελεί δώρο του εκ Χώρας Σάμου Πατριάρχη Ιεροσολύμων Κυρίλλου Β’ από το έτος 1858.
Η εορτή του πολιούχου στις 6 Δεκέμβρη, αποτελεί επίσημη τοπική θρησκευτική εορτή, η οποία εορτάζεται με δοξολογία και λιτανεία.
Εβραϊκό Κοιμητήριο, Βαθύ
Από το λιμάνι της Σάμου, μέσω της παραλιακής λεωφόρου Θεμ. Σοφούλη, με κατεύθυνση προς το κέντρο της πόλης, πλησίον της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Σάμου και ακολουθώντας την οδό Δημ. Πέτρου, βρίσκεται το Κοιμητήριο Σάμου. Παραπλεύρως αυτού, ακολουθώντας ένα μικρό ανηφορικό δρομάκι ακριβώς στην είσοδο του Ι. Ναού Αγ. Χαραλάμπους, ο επισκέπτης μπορεί να εντοπίσει το «Εβραϊκό Κοιμητήριο». Εκεί, είναι τα μνημεία ανθρώπων που ανήκαν στην εύρωστη επαγγελματικά εβραϊκή κοινότητα στη Σάμο που εμπορεύονταν σαμιακό οίνο κατά κύριο λόγο.
Σπίτια Εβραίων Εμπόρων, Βαθύ
Επί της παραλιακής λεωφόρου της Σάμου, λίγο μετά την περιοχή «Γεφυράκι» και με κατεύθυνση προς το Μαλαγάρι, μπορεί κανείς να εντοπίσει οικίες νεοκλασικής κυρίως κατασκευής, οι οποίες ανήκαν σε Εβραίους Εμπόρους Οίνου.
Παράλιες ζώνες και οικισμοί στη Σάμο με σκοπό το εμπόριο οίνου και σταφίδας, αναπτύχθηκαν στα τέλη του 18ου αιώνα και τις αρχές του 19ου, όπου η παρουσία του Εβραϊκού στοιχείου εντοπίζεται κυρίως στην περιοχή Βαθέος.
Μετά τη συνθήκη του Kιουτσούκ Kαϊναρτζή (1774), αναπτύχθηκε πολυάριθμος εμπορικός στόλος μικρών πλοίων που διακινούσαν την τοπική παραγωγή, κυρίως μοσχάτων οίνων προς τα τότε εμπορικά κέντρα. Οι Εβραίοι έμποροι διακινούσαν σαμιώτικο κρασί προς τη Θεσσαλονίκη, τη Μαύρη Θάλασσα έως και τη Ρωσία.
Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, αρκετά από τα μέλη της ισραηλιτικής κοινότητας εκ των Βουρλών της Μικράς Ασίας, εγκαταστάθηκαν στη Σάμο. Η ανάπτυξη της αμπελουργίας έδωσε τη δυνατότητα νέων εμπορικών συνεργασιών για τους Εβραίους της Σάμου, οι οποίοι υποστηρίζονταν και από την Εβραϊκή Κοινότητα Θεσσαλονίκης.
Οι περισσότερες από τις πολυτελείς κάποτε κατοικίες τους στο Βαθύ της Σάμου, πέρασαν στα χέρια ιδιωτών και άλλες, είναι εγκαταλελειμμένες.
