Kuru taş teraslar

Kuru taş teraslar

Kuru taş teraslar

SW_ROU~3

Samos’ta “kuru taş teras” olarak da bilinen teraslar, ada halkının toprak erozyonu ve tarıma elverişli arazi azlığı sorunlarına bulduğu bir çözümdür.

Çok erken tarihlerden (French ve Whitelaw 1999, Price ve Nixon 2005) ve bazı araştırmacılara göre “Demir Çağından” beri (Barker et al. 1995, Grove ve Rackham 2002), teraslar zeytin, tahıl ekimi ve bağcılık yetiştiriciliğinde kullanılmıştır (Grove ve Reckham 2002, Kizos ve Koulouri 2004). Tarım arazi alanı yaratma mücadelesinin tipik bir örneği, tek ürün için bile terasların inşası olmuştur (Petanidou et al. 2001).
Yarı dağlık yapısı ve arazinin dik yamaçları nedeniyle, Samos adasında tarım yetiştiriciliğin başlangıcından itibaren birkaç bin metrekarelik kuru taş inşaatı ihtiyacı doğmuştur. Terasta üzüm yetiştirme (kuru taş teraslar) özellikle zor ve meşakkatli bir bağcılık sürecidir. Örneğin Samos’ta bir bağ ekmek için öncelikle “stremmatisma” olması, yani temizlenmesi ve genellikle eğimli olan toprağı tutacak teraslar (“kuru taş teraslar”) inşa edilmesi gerekmektedir. Yapımı, yeniden yapımı ve bakımı elle yapılmaktadır ve tecrübeli bir usta tarafından yapılması gerekmektedir.

Eğimli tarım arazilerinde taş işçiliği (kuru taş) yapımıyla oluşturulmaktadır ve nispeten düz bir yüzeye sahiptir. Yapımları, teras yapılacak noktanın üzerine bir çukur kazılarak ardından ve inşa edilirken hafriyat toprağıyla doldurulan yamacın eğimine karşı üçgen bir duvar inşa edilerek tamamlanmaktadır.
Kazmaya tarlanın alt kısmının kenarından başlanmaktadır. Günümüzde küçük ekskavatör kullanmanın mümkün olduğu durumlarda bile temel aletler manueldir. Örneğin “tsapa” (toprağın durumuna göre farklılaşır), taşlar için “varia”, dallar için “trahas” ve “tsekouri” vs. İşçi kazar, seçer ve taşları ayırır. Büyük taşlarla duvarları inşa eder ve temel atar. Küçük taşları ise doldurmak için kullanır veya bunları tarlanın kenarında bir yığın halinde toplar (“armakades”).
Samos bağındaki her teras, her “kuru taş teras” kendi bireysel özelliklerine sahiptir. “en aşağıda”, “geniş”, “keskin”, “teras”, “düz” teras vardı. Her alanın kendine özgü özellikleri onlara farklı bir şekil ve genişlik kazandırmıştır.

Bir çok rolleri vardır: özellikle de eğimli arazilerin ekim için kullanılması, toprağın tutulması ve erozyondan korunması, yağmur suyunun tutulması, yüzey akışının durdurulması ve yeraltı su tablasının zenginleştirilmesi terasların temel rollerindendir. Bu şekilde birçok böcek ve sürüngen türü için özel koşullar oluşturulmakta ve geleneksel peyzaj korunmaktadır.

Bakımın ve yeniden yapımın maliyetlerinin yüksek olması sonucunda terasların kullanımından vazgeçilmesi bu kuru taş yapıların büyük bir kısmının aynı zamanda geleneksel Samos bağlarının ve şarabının da yok olmasına yol açacaktır.

Galeri

Samos adasında bağcılık

Samos adasında bağcılık

Samos adasında bağcılık

SW_ROU~3

Samos adasında bağcılık aşağıdaki temel işlemleri içermektedir:

  • “Stremmatisma”: yani tarlanın yeni asmaları almaya hazır hale gelmesi için yumuşayıp taş kalmayacak şekilde hazırlanması.
  • “Ekim”. Nisan ayında yetiştirici tarlayı kazıp önceki yılın asmalarını diker. “Fitiastis” (ekici) delikleri açar, akabinde bir kadın işçi gelip asmayı bırakır, sonra yine “fitiastis” gelir ve asmayı diker, alanı düzenler ve ilk suyu döker.
  • “Aşılama”. Bu işlem bir sonraki ay yani Mart ayında yapılmaktadır. Geçen yıl dikilen yabani asmalara istediğimiz türde evcil üzüm aşılanıyor. Aşılama için greftlere, “abolastiri”ye (aşılama aletine), keskiye, makasa ve hasıra ihtiyacımız var. Aşılamanın iki türü vardır: “paluki” ve “pena”.
  • “Budama”. “Ftia” (yeni dikilen ve yeni aşılanan asma) ilk kez budanırken uysal asmanın bulunduğu alt kısımda kör olarak budanırken ikinci yıl normal olarak budanır. Asmaya ihtiyaç duyduğu şekli vermek için iki veya üç çubuk budanmış halde bırakılır. Budama makas, budayıcı veya testere ile yapılmaktadır.
  • “Kazma”. Budamadan sonra kazılmasına, birinci kazma, ikinci kazma ve sürme işlemleri başlar. Bağ asmalarla aynı şekilde gibi sıralar halinde kazılır, bu şekilde her sıra derin bir oluk içinde olur.

Daha spesifik ve ayrıntılı olarak E. Stamatiadis 1880’de arazinin hazırlanması, bağ yetiştiriciliği ve şarap üretimi ile ilgili işlemlerin yapıldığı sırayı şu şekilde açıklamaktadır:

Bu görevler şunlardı:

  • stremmatisma
  • Eşleştirme
  • asma öğütme
  • implantasyon,
  • sulama,
  • budama,
  • asmaları atma,
  • onları çukurdan çıkarma,
  • kazma,
  • yavaş filizleri çıkarma,
  • ilk kükürtleme,
  • ikinci kazma,
  • ikinci kükürtleme,
  • üçüncü kükürtleme,
  • bağ bozumu,
  • güneşte kurutma yapıları grubu,
  • üzümlerin nakliyesi,
  • ezme süreci,
  • tsipouro’yu polymni’ye koymak
  • tsipouro’yu polymni’den çıkarmak,
  • tsipouro üretimi 

 

Üzüm ve şaraptan diğer ürünler

Üzüm ve şarap üretimi esnasında genellikle aşağıdaki gibi bir dizi başka ürün de üretilmektedir:

  • Kuru üzüm: Şarabın satılmadığı eski zamanlarda üreticiler üzümlerini kuru üzüm yaparlardı. Üzümlerin kuru üzümlere dönüştürülmesi için kül suyu gerekirdi. Tüm üzümlerin bu suya batırılıp güneşte yayılması gerekiyordu. Bunlar bir hafta boyunca güneşte pişirilip kuru üzüm haline getirilerek toplanmaya hazır hale getiriliyordu.
  • Mustalevria: Aynı zamanda “kourkouta” da denir. Mustalevrianın olması için şıra ve un gerekir.
  • Sirke: Şarap kapta veya fıçıda ekşimeye başladığında, sirke hazırdır. Fakat kendimiz de sirke yapabiliriz. Yabani asmalardan yeterince üzüm topladığımızda elimizle sıkıyoruz ve “gioumna”ya (toprak kap) yerleştiriyoruz. Daha sonra ağzını bir dal parçasıyla tıkıyoruz. Böylece fare veya böceğin girmesini engelliyor ve kaynadığında buharlaşmasını sağlıyoruz. Birkaç gün böylece güneşte bırakıyoruz. En sonunda, sirke iyice “kızdığında” şişelere veya aynı yıkanmış gioumnaya yerleştirip muhafaza ediyoruz.

Galeri

Çağdaş şarap yapımı süreci

Çağdaş şarap yapımı süreci

Çağdaş şarap yapımı süreci

SW_ROU~3

Özetle, çağdaş şarap yapımının aşamaları aşağıdaki gibidir:

  • Sap ayıklama: Kırma (patlatma) tesisinde, salkımın düşük kaliteli (kekremsi) tanen içeriği yüksek olan yeşil kısımlarını çıkarmak için meyveler saplarından ayrılmaktadır.
  • Üzüm kırma: Rayların kırıcıların silindirleri arasından geçip kırılmasıyla gerçekleşen üzümlerin kırılma işlemidir. Meyve suyunun salınmasını kolaylaştırmaktadır.
  • Kükürt dioksit ilavesi: SO2 oksidasyona ve zararlı mikroorganizmalara karşı koruma sağlamaktadır. İlk ilave üzümlerin şarap imalathanesine gelmesi esnasında, son ilave ise şişeleme aşamasında yapılmaktadır.
  • Presleme: Üzüm kırma işleminde meyve suyunun önemli bir kısmının salınmasını sağlamasına rağmen, üzümlerin pres makinesinde preslenmesi meyve suyunun alınmasını tamamlamaktadır.
  • Glefkos: Glefkos veya üzüm şırası, taze üzümden doğal olarak kaynaklanan veya doğal işlemlerle elde edilen üzüm suyudur. Şeker içeriği şarabın elde edeceği alkol içeriğiyle doğrudan ilişkili olduğundan ve asit ve alkol konsantrasyonları ise şarabın organoleptik özelliklerini ve korunmasını önemli ölçüde etkilediğinden şıradaki şeker ve asit konsantrasyonları çok önemli faktörlerdir.
  • Filtreleme: Glefkos’un berraklaştırılma sürecidir. Berraklaştırma, artıkların ve çökeltinin ayrılması için yapılan bir işlemdir. Çamurun yoğunluğuna bağlı olarak süresi 12 ilâ 14 saat arasında değişmektedir.
  • Alkolik fermantasyon: Alkolik fermantasyon, başta mayalar olmak üzere mikroorganizmaların metabolizması yoluyla şıra şekerlerini etil alkol ve karbondioksite dönüştüren karmaşık bir biyokimyasal olgudur. Şarap yapımında temel reaksiyondur.
  • Mayalar: Tıpkı diğer mikroorganizmalar gibi mayalar da bağda bulunur ve daha sonra üzüme aktarılır. Mayaların çokluğu her yıl iklim koşullarına göre değişmektedir. Şırada bulunduklarında ise son derece yüksek bir oranda çoğalmaktadırlar. Şarap üretiminde ana koruyucu olarak kullanılan kükürt dioksitin ufak bir ilavesi de aynı sonuca neden olur. Alkolik fermantasyondaki maya popülasyonunun %80’i saccharomyces’lerden (Saccharomyces cerevisiae) oluşmaktadır.
  • Fermantasyon derecesi: Beyaz şaraplar 15oC ila 20oC arasındaki derecelerde fermente edilir. Zira yüksek sıcaklıklar aromaların yanmasına neden olur. Kırmızı şaraplar ise daha iyi çıkarılmasını sağlamak için daha yüksek derecelerde (25-30oC) fermente edilir. Zira onların aromatik karakterleri çok hassas değildir. Ama aynı zamanda üzüm kabuklarından rengin (ve diğer maddelerin) daha iyi çıkarılmasını sağlamak için bu derecelerde fermente edilir.

 

  • Ekstraksiyon: Üzüm kabuğundaki kırmızı pigmentlerin şıraya nakledilmesi işlemidir. Bunlar üzüm kabuklarının içinde yer aldığından, sadece üzüm suyunun kabuklara doğru sıcaklıkta ve belli bir süre teması halinde istenilen renklenme sonucu elde edilmektedir. Ekstraksiyon süreci, birkaç günden birkaç haftaya kadar değişkenlik gösterebilir.
  • Malolaktik fermantasyon: Ya alkollü fermantasyon ile eş zamanlı ya da bittikten sonra mantarlar tarafından değil bakteriler tarafından gerçekleştirilir. Bunlar, şarapta ve üzümde bulunan oldukça agresif malik asidi çok daha yumuşak laktik aside dönüştürmektedir. Bu değişikliğin sonucunda şarap “yumuşar”, yani olgunlaşmamış karakterini azaltan ve olgunlaşmasına yardımcı olan bir değişiklik söz konusudur.
  • Dekantasyon: Fermantasyonlardan sonra tankın veya varilin dibinde bir tortu oluşur. Dekantasyon işlemi, temiz şarabın tortudan arındırılması ve ayrı bir kaba dekantöre boşaltılması işlemidir. Dekantasyon şarapta daha berrak olmasına yardımcı olur, ayrıca oksijenle kısa süreli temas da şarabı olumlu etkilemektedir.
  • Olgunlaştırma – yıllandırma: Şarabın yıllandırması, paslanmaz çelik tanklarda veya meşe fıçılarda yapılabilir. Paslanmaz çelik tank şarabın özelliklerini etkilemez. Aksine fıçılar hem şarabın aromasını etkiler hem de gözenekli malzemesi oksijenle temasa izin vererek daha hızlı olgunlaşmasını sağlar. Yıllandırma süresi birkaç haftadan birçok yıla kadar değişkenlik gösterebilir.
  • Şişeleme: Şarap, olgunlaştırıldıktan sonra (bu işlem gerçekleştiği zaman) şişelenmeye hazırlanır. Şişeleme nispeten basit ve mekanik bir işlemdir. Modern şişeleme hatlarında otomatik şişe yıkama sistemi, şarap dolum sistemi, kapak kapatma makinesi, etiketleme ve kutulama sistemi bulunmaktadır. Şişe, mantar tapa, etiket, kapak, şarabın son görünümüne “süslenmesine” katkıda bulunan bir dizi üründür.

Galeri

Ahşap varil

Ahşap varil

Ahşap varil

SW_ROU~3

Geleneksel olarak şarap depolamanın en yaygın yolu ahşap varillerdir. Plastik veya paslanmaz çelik kaplardan temel farkı, oksijenin kademeli etkisine izin vermeleridir.

Ahşaptan yapılmış bir varil şaraba yapıldığı ahşabın aroma ve lezzet özelliklerini ve dumanlı karakterini (fıçıda meydana gelen “yanma” nedeniyle) vermekte ve oksijenin fıçıdaki gözeneklerden girerken şarapla yavaş ve kontrollü bir şekilde temas etmesini sağlamaktadır.

Varil yapımında en uygun ve en yaygın kullanılan ağaç meşe ağacıdır. Fransa ise varil yapımında kullanılan ahşabın ana ve en iyi bilinen menşeidir.

Dolayısıyla, varilin yapımında kullanılan ahşabın türü, yanması ve gözeneklerinin büyüklüğünün hem olgunlaşma sonuçlarını hem de süresini etkilediği açıktır.

Galeri

Geleneksel yöntemle şarap yapımının temel aşamaları

Geleneksel yöntemle şarap yapımının temel aşamaları

Geleneksel yöntemle şarap yapımının temel aşamaları

SW_ROU~3

Geleneksel yöntemle şarap yapımının 5 temel aşaması aşağıdaki gibidir: Şarap üreticileri genellikle bu beş adımı takip etmektedir. Bununla birlikte eşsiz bir şarap için süreç ilerledikçe sıklıkla farklılık gösterirler veya çeşitli varyasyonlar eklerler.

  • Üzümlerin hasadı – Bağ bozumu

Üzümlerin hasadı, en uygun zamanda ve üzümler olgunlaşınca yapılır. Bununla birlikte, aynı bağda bile bütün salkımlar aynı anda olgunlaşmaz. Olgunlaştıklarının bir göstergesi olarak, lezzetin yanı sıra meyveleri tatmaya başlayan eşek arısı, arılar ve kuşlardır. Eğer bir önceki gün yağmur yağdıysa hasat için en azından üç gün geçmesi gerekmektedir. Bu önemli bir dönemdir çünkü alkolik fermantasyon için gerekli olan mayaların üzüm kabuğunda yeniden çoğalmasına olanak sağlar. Üzümler elle salkım salkım toplanır ve sepetlere ve çeşitli kaplara yerleştirilir. Üzümlerin toplanması, bağ bozumu tüm şarap üreten bölgeler için bir bayram haline gelmişti ve 2-3 gün sürmekteydi. Bağ bozumu esnasında hasat şarkıları söylerlerdi.

  • Üzümlerin ezilmesi

Üzümler ayaklarla ezilir. Bu da en basit ve en geleneksel yöntemdir. Bütün üzüm salkımları bir kaba, basit plastik bir leğene veya özel bir yere konulur ve hem erkekler hem kadınlar hem de çocuklar tarafından ezilme işlemi başlar. Ayakların temiz olması gerekmektedir. Üzümlerin ezilmesi işlemi neşeli bir olay olarak kabul edilmiş bundan dolayı da alaycı şarkılar söylenmiştir.

  • Şıra (glefkos) üretimi

Yukarıdaki işlemin amacı üzüm posasının ezilmesi ve şıra üretimidir. Şıra aslında üzümün kabuklarını, çekirdeklerini ve katı kısımlarını içeren taze sıkılmış üzüm suyudur. Şıra, “koutsounaraki”den taş bir oluğa veya yarım bir tür yarı-kavanoza akıyor ve oradan bir kap (kafki) ile tulumu doldurup şarap variline götürüyorlardı. Eziciler işlemlerini bitirdiklerinde, ezme teknesinin köşesine tsipouraları (posaları) yığıyorlar ve geniş bir tahta genellikle bir kapı yerleştiriyorlar ve şıranın iyice süzülmesi için yukarı tırmanıyorlardı. Ezilen üzümler özel kaplarda veya varillerde muhafaza edilirdi.

  • Alkolik fermantasyon

Ezip prensledikten sonra şırayı bir sonraki aşama olan fermantasyonun gerçekleşeceği kaba veya varile aktarıyoruz. Şıra veya meyve suyu, havadaki yabani mayaların da yardımıyla ve sıcaklık uygun dereceye vardığında 6-12 saat içinde doğal olarak fermente olmaya başlayabilir. Bu nedenden dolayı yeraltı deposuna nakledilir.

  • Şarabın depolanması – olgunlaştırılması – yıllandırılması

Alkolik fermantasyon tamamlandığında iki seçenek bulunmaktadır. Şarap ya depolanacağı başka bir kaba aktarılır ya da aynı kapta bırakılır. İki seçenekte de şarabın hava veya oksijenle temas etmemesi ön koşuldur. Normalde şarap hemen tüketilebilirdir, fakat şarabın olgunlaşması için kapta yaklaşık bir ay kalma olasılığı her zaman vardır. Yıllandırma şarabın olgunlaşmasına gelişmesine yol açacak bir süreçtir. Böylece zamanla tamamen yumuşak, zarif ve samimi olacaktır.

Galeri

Pin It on Pinterest